Αρχική

Ο Σκάρος του Κίτσου

Ο Σκάρος του Κίτσου

Ο Κίτσος Χαρισιάδης θεωρείται ένα από τα καλύτερα κλαρίνα της γενιάς του. Η δράση του τοποθετείται στην περιοχή της Κληματιάς στα Ζιτσοχώρια όπου ζει και εργάζεται από το 1910, που παντρεύεται, έως το 1968 που πεθαίνει. Παρόλο που δεν μετακινείται σε άλλες περιοχές ο Χαρισιάδης γίνεται γρήγορα γνωστός για το ταλέντο του και την περίοδο 1929-1931 μεταβαίνει στην Αθήνα όπου και ηχογραφεί 24 κομμάτια.¹ Ανάμεσα σε αυτά είναι και “Ο Σκάρος” τον οποίο τον ηχογραφεί 2 φορές το 1930, αρ.δίσκου CO-DG-61 (G-56) και το 1931, αρ.δίσκου HMV-AO-1001 (OW-248-1).² Και στις 2 ηχογραφήσεις τον συνοδεύει ο Δημήτρης (Μήτσος) Χαλκιάς με το βιολί του. Πρόκειται για σύνθεση ελεύθερου ρυθμού που απαντάται σε όλα τα βαλκάνια συχνά με το όνομα “Ντόινα”.

Ο Χαρισιάδης παίζει τον “Σκάρο” με κλαρίνο Ντο σε σύστημα Albert, όργανο πολύ διαδεδομένο την εποχή του μεσοπολέμου, στην τονικότητα της Λα ελάσσονας. Το κομμάτι παρότι κινείται πρωταρχικά στο μακάμ Νιγκρίζ χρησιμοποιεί σε μεγάλο μέρος του το μακάμ Καρτσιγάρ καθώς και στοιχεία από την ελάσσονα ανημίτονη πεντατονική κλίμακα η οποία είναι πολύ οικεία στον εκτελεστή λόγω της καταγωγής του. Ο Χαρισιάδης χρησιμοποιεί το κλαρίνο σε όλη του την έκταση, από το Μι κάτω από το πεντάγραμμο έως το Μι πάνω από αυτό. Αναπτύσει το κομμάτι σε 4 διαφορετικές ενότητες με καταλήξεις στην τονική και την δεσπόζουσα της Νιγκρίζ.

Ο “Σκάρος” του Χαρισιάδη είναι, εάν όχι η πρώτη, μία από τις πρώτες ηχογραφήσεις του σκοπού και σίγουρα η πιο δεξιοτεχνική, η δε επιρροή του στις μετέπειτα εκτελέσεις νεότερων μουσικών είναι εμφανέστατη.

Ο "Σκάρος" από την Third Man Records

Πηγές

¹ King, Christopher C. Ηπειρώτικο μοιρολόι.

² Harisiadis, Kitsos. Lament in a Deep Style 1929-1931. Third Man Records, 2018.

Αναδημοσίευση από klarino.eu

Details: Hits: 73

Μοιρολόι Χαρισιάδη

Ηχογράφηση πάνω στο Μοιρολόϊ του Κίτσου Χαρισιάδη

Ο Κίτσος Χαρισιάδης γεννιέται στις 15 Οκτωβρίου του 1889 στη Βήσσανη του Πωγωνίου και βαφτίζεται Χριστόδουλος. Σε ηλικία 10 ετών μετακομίζει στην κωμόπολη της Ζίτσας για να μάθει τα παραδοσιακά τσιγγάνικα επαγγέλματα του χαλκωματά και του μουσικού. Εκεί μαθητεύει στο πλευρό του Θανάση Γιαννόπουλου (γεννημένου το 1857), σπουδαίου μουσικού που έπαιζε λαούτο, κλαρίνο και φλογέρα. Στις αρχές του 20ου αιώνα, την εποχή που ο Κίτσος μαθαίνει κλαρίνο, το όργανο υπολογίζεται ότι δεν έχει πάνω από 70 χρόνια παρουσίας στη Ήπειρο. Στις 25 Αυγούστου του 1910 ο Χαρισιάδης παντρεύεται την Λεμονιά Ευθυμίου στην Βελτσίτσα (Κληματιά) όπου μετακομίζει και ζει πλέον την υπόλοιπη ζωή του. Μαζί με την γυναίκα του απέκτησαν 6 παιδιά από τα οποία ενηλικιώθηκαν τα 4, η Σοφία, ο Γιάννης, η Ουρανία και η Λαμπρινή. Τα δύο άλλα - ο Βαγγέλης και η Διόχνω - πέθαναν μωρά. Για 55 περίπου χρόνια ο Κίτσος ζεί την Κληματιά και παίζει σε αμέτρητα πανηγύρια, γάμους και γλέντια. Μεταξύ 1929 και 1931 ταξιδεύει στη Αθήνα όπου ηχογραφεί 24 κομμάτια για 3 διαφορετικές δισκογραφικές εταιρείες. Πεθαίνει στη Κληματιά, στα Ζιτσοχώρια στις 8 Ιανουαρίου 1968.¹

Μια από τις ηχογραφήσεις που κάνει την περίοδο ‘29-’31 είναι και ο σκοπός “Μοιρολόϊ Αρβανίτικο”. Το Μοιρολόϊ ηχογραφείται το 1931 με αρ. Δίσκου CO-DG-61(G-57). Ο Χαρισιάδης παίζει με κλαρίνο Do, ο σκοπός κινείται στην μείζονα πεντατονική ανημίτονη κλίμακα του Do με πολλές εναλλαγές στην ελάσσονα του ίδιου τόνου. Σε πάρα πολλά σημεία επίσης είναι έντονη η χρήση της κλίμακας του μακάμ Νιγκρίζ. Σχετικά με την παράλληλη χρήση της μείζονας και της ελάσσονας πεντατονικής γνωρίζουμε από αναφορές των παλαιότερων μουσικών ότι δεν είχαν την ίδια διακριτή εικόνα που έχουμε σήμερα οπότε δανείζονταν στοιχεία από το ένα περιβάλλον στο άλλο. «Ο Μέτης δεν τα ξεχώριζε, μαζί τα έπαιξε, σαν ένα πράγμα» αναφέρει ο Θωμάς Χαλιγιάννης.²

Το μοιρολόι διαρκεί 3:07 λεπτά και ο Χαρισιάδης παίζει στα 2 πρώτα πριν δώσει την σκυτάλη στο βιολί του Δημήτρη Χαλκιά.³ Σε αυτά τα 2 λεπτά ο Χαρισιάδης ξετυλίγει εντυπωσιακά την υψηλή τεχνική του και την εντυπωσιακή ευαισθησία του, τεκμηριώνοντας με αυτόν τον τρόπο αυτό που ο ίδιος συνήθιζε να λέει, “Παίζω για να γιατρέψω τις ψυχές των ανθρώπων”.¹

Το μοιρολόϊ που ηχογράφησα είναι βασισμένο πάνω στις φράσεις του σκοπού που ηχογράφησε ο Κίτσος Χαρισιάδης το 1931 “Μοιρολόϊ Αρβανίτικο” και είναι ηχογραφημένο με κλαρίνο σε Sib.

Το "Μοιρολόϊ Αρβανίτικο" από την Third Man Records

Πηγές

¹ King, Christopher C. Ηπειρώτικο μοιρολόι.

² Παπαγεωργίου, Βασίλης. Παρακαλαμιώτικο Μοιρολόϊ. Ιωάννινα 2020.

³ Harisiadis, Kitsos. Lament in a Deep Style 1929-1931. Third Man Records, 2018.

photo: Kyriaki

Αναδημοσίευση από Klarino.eu

Details: Hits: 111

Τούτο το καλοκαιράκι - Μία μουσική ανάλυση

“Τούτο το καλοκαιράκι” μια μουσική ανάλυση με παραδείγματα

Πρόκειται για σκοπό σε ρυθμό ¾ γνωστός στον ευρύτερο Ελλαδικό χώρο με το τίτλο “Τούτο το καλοκαιράκι”. Συναντάμε δύο παραλλαγές του, μία στην Αρκαδία σε ήχο Α’ (μακάμ ουσάκ) και μία στην Ήπειρο σε ήχο πλάγιο Β’ (μακάμ χιτζάζ). Παρουσιάζουμε εδώ μια ανάλυση με παραδείγματα, στους τρόπους τους οποίους χρησιμοποιούν οι λαϊκοί οργανοπαίκτες για να εμπλουτίσουν την μελωδία του τραγουδιού.

Παραλλαγή Ουσάκ

Το 1993 ο Νίκος Γράψας ηχογραφεί την αρκαδική παραλλαγή του τραγουδιού στο δίσκο του “Στα βουνά της Αρκαδίας”. Παίζει νέυ η Σύλβια Κουτρούλη με καταγωγή από την Αρκαδία. Η Κουτρούλη κρατάει την βασική μελωδική γραμμή του σκοπού αντιγράφοντας ουσιαστικά την μελωδία του τραγουδιστή. Χρησιμοποιεί αργές μελωδικές γραμμές με γκλισάντα, αποτελούμενες από μισά και τέταρτα, εκμεταλλευόμενη έτσι με ιδιαίτερο τρόπο την πλαστικότητα του καλαμένιου αυλού που χρησιμοποιεί. συλβια κουτρουλη Η εκτέλεση του Κώστα Γκαντίνη το 1930 στην Αμερική, με την Ελένη Παππά στο τραγούδι, αφορά και αυτή στην Αρκαδική παραλλαγή. Γρήγορο τέμπο που οδηγεί σε μεγάλες κυρίως νότες. Και εδώ η μελωδία του οργάνου ακολουθεί ουσιαστικά την μελωδική γραμμή της τραγουδίστριας χωρίς ουσιαστικές αποκλίσεις από αυτή. Το ενδιαφέρον εστιάζεται κυρίως στο τρίτο και τέταρτο μέτρο της εισαγωγής με τον τρόπο που επιλέγει να τονίσει την νότα Λα. κωστας γκαντινης Στο ίδιο μοτίβο κινείται και ο Κώστας Κοπανιτσάνος που παίζει την Αρκαδική εκδοχή του τραγουδιού, με κλαρίνο, το 2017 σε εκπομπή του Χρήστου Μυλωνά, στο κανάλι της βουλής των Ελλήνων. Και εδώ έχουμε μισά παρεστιγμένα, μισά, τέταρτα αλλά και σε κάποιες στιγμές περιστασιακή χρήση ογδόων και λίγων δεκάτων έκτων κυρίως σε επαναλαμβανόμενες νότες όπως στο 1ο και 6ο μέτρο. κωστας κοπανιτσανος

Παραλλαγή Χιτζάζ

Στην παραλλαγή σε χιτζάζ βρίσκουμε περισσότερες εκτελέσεις όπου όλες είναι με κλαρίνο εκτός από αυτή του Γιώργου Κόρου που είναι με βιολί. Η Τασία Βέρρα ηχογραφεί το τραγούδι το 1957 με τον Αθανάσιο Χαλιγιάννη στο κλαρίνο. Εδώ έχουμε ένα πιό πυκνό στόλισμα της μελωδίας με συνεχή 16α αλλά και μερικά 5ηχα 16ων στο 3ο και 7ο μέτρο. Ο Χαληγιάννης δεν ακολουθεί πιστά τη φωνή αλλά ξαναγράφει ουσιαστικά μιά νέα μελωδία βασισμένη στο αρχικό μελωδικό μοτίβο. αθανασιος χαληγιαννης Ο Βασίλης Σούκας ηχογραφεί το τραγούδι δύο φορές. Το 1974 με την Γιούλα Κοτρώτσου και αργότερα την δεκαετία του ‘80 με τον Τάκη Καρναβά. Και τις δύο φορές παίζει ουσιαστικά το ίδιο μοτίβο σε διαφορετικές τονικότητες. Το παίξιμο του ακολουθεί την γραμμή του Χαληγιάννη χρησιμοποιώντας κυρίως αντιχρονισμούς γκλισάντα και μέτρα με άρσεις όπως στο μέτρο 3 και 5. βασιλης σουκας Με ένα διαφορετικό τρόπο αναπτύσει τη μελωδία ο Ηλίας Τσιάκας το 1987 σε μία εκπομπή της ΕΤ2. Χρησιμοποιεί μόνο την χαμηλή περιοχή του κλαρίνου και παίζει στακάτα με πολλά 5ηχα 16ων. Η μελωδική γραμμή του είναι διαφορετική από αυτή του Χαλιγιάννη το δε παίξιμο του προσομοιάζει με αυτό του Καρακώστα που θα αναλύσουμε παρακάτω. Ο Τσιάκας διαφοροποιεί αρκετά τη μελωδία του από στροφή σε στροφή δίνοντας έτσι μια ιδιαίτερη ποικιλία στο παίξιμο του. ηλιας τσιακας Μιά εκτέλεση με βιολί είναι αυτή του Γιώργου Κόρου σε εκπομπή της ΕΤ2 και τραγούδι την Ελένη Βιτάλη. Ο Κόρος διανθίζει την μελωδία του τραγουδιού χρησιμοποιώντας κυρίως μεγάλες νότες (μισά παρεστιγμένα) βιμπράτο, γκλισάντα αλλά και εξάηχα 16ων όπου αυτός θεωρεί ότι προσδίδουν μουσικότητα στο σκοπό. Μαζί με τον Καρακώστα και τον Τσιάκα είναι αυτός που παραλλάσει περισσότερο και στολίζει διαφορετικά την μελωδία από στροφή σε στροφή αποφεύγοντας έτσι την μονοτονία της μονοφωνικής μουσικής. γιωργος κορος Ο Παναγιώτης Πλαστήρας ακολουθεί την παραλλαγή του Βασίλη Σούκα καθώς, εκτός από την μελωδική γραμμή του που είναι πολύ κοντά, αισθητή είναι η παρουσία σε γκλισάντα και σε μέτρα με άρσεις, στοιχεία χαρακτηριστικά στο παίξιμο του Σούκα. Αξιοσημείωτος είναι ο τρόπος με τον οποίο χειρίζεται την κλίμακα του τραγουδιού στο μέτρο 7 για να τονίσει την νότα της υποτονικής (το Σιb στην προκειμένη). παναγιωτης πλαστηρας O Πέτρος Μόκας παίζει κλαρίνο και τραγουδάει ο ίδιος το τραγούδι σε μία ζωντανή ηχογράφηση στο Συρράκο τον Αύγουστο του 2011. Το 2015 το τραγουδάει στο “Χαμάμ” με τον Νίκο Φιλιππίδη στο κλαρίνο. Οι δύο εκτελέσεις έχουν κοινή την βασική μελωδική τους γραμμή ακολουθώντας ουσιαστικά το παίξιμο του Χαληγιάννη. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος με τον οποίο ο Φιλιππίδης επιλέγει να στολίσει την τονική και υποτονική (Ντο και Σιb στη συγκεκριμένη περίπτωση) στο μέτρο 5 και 6 καθώς και τον τρόπο που χειρίζεται την κλίμακα στη φράση της κατάληξης ( μέτρο 7). πετρος μοκας νικος φιλιππιδης Μία νεότερη ηχογράφηση του 2017 είναι αυτή της Γωγώ Τσαμπά με τον Μάκη Τσίκο στο κλαρίνο. Ο Τσίκος ξεκινάει με άρση στο πρώτο μέτρο χρησιμοποιώντας ένα στολίδι δύο 16ων. Στο 3ο μέτρο (που ουσιαστικά είναι δεύτερο στις υπόλοιπες εκτελέσεις) η φράση των τεσσάρων 16ων με την οποία υπονοείται η τρίτη βαθμίδα της κλίμακας, το Σολ# σε αυτή την περίπτωση, έχει χρήση αποτζιατούρας ως προς το Λα που είναι και η βασική βαθμίδα του μέτρου. Κατα τα άλλα έχουμε και εδώ την βασική μελωδική γραμμή του Χαλιγιάννη. μακης τσικος Αφήσαμε για το τέλος τον Νίκο Καρακώστα (1885-1955). Ο Καρακώστας ηχογραφεί το τραγούδι το 1933. Στην ηχογράφηση αυτή χρησιμοποιεί περίτεχνα μελωδικά μοτίβα για να αναπτύξει την μελωδία του σκοπού. Δέκατα έκτα, πεντάηχα 16ων καθώς επίσης συγκοπές, αντιχρονισμοί και γκλισάντα όλα βαλμένα με μία εκπληκτική ακρίβεια που δηλώνει μια μουσική ιδιοφυΐα. Καθώς πρόκειται για οργανική εκτέλεση ο σκοπός παίζεται σε 2 οκτάβες και η μελωδία αναπτύσσεται από το κάτω Λα έως το Ρε της 2ης γραμμής πάνω από το πεντάγραμμο. Το εντυπωσιακό στοιχείο εγώ είναι η συνεχής χρήση νέου μελωδικού υλικού σε όλη την διάρκεια της ηχογράφησης αποφεύγοντας ουσιαστικά να επαναλάβει την ίδια μουσική φράση 2 φορές. Όλοι οι λαϊκοί οργανοπαίκτες παραλλάσουν τις επαναλήψεις των φράσεων τους, όπου αυτό είναι δυνατόν, προσδίδοντας ποικιλία στο παίξιμό τους, ο Καρακώστας όμως ουσιαστικά ξαναγράφει το τραγούδι παίζοντας κυριολεκτικά “παραλλαγές πάνω σε ένα θέμα” παρά ένα παραδοσιακό σκοπό. νικος καρακωστας Ο λαϊκός οργανοπαίκτης στην ανάγκη να συνοδέψει τους τραγουδιστές καλείται να εμπλουτίσει την βασική μελωδία του τραγουδιού σύμφωνα με τις δυνατότητες, την φαντασία και την εμπειρία του. Στην ουσία όμως ξαναγράφει ένα σκοπό πάνω σε ένα δοσμένο cantus firmus αναπτύσσοντας πολλές φορές ποικίλα μελωδικά στολίδια. Είναι μια τέχνη που είναι κρίμα να χαθεί.